Karaçay-Balkar Türkçesi Sayfa: 3 - Makalelerimin - Yayıncı


	Çarşamba, 2024-04-24, 5:25 AM
	Hoşgeldin Misafir \| RSS

Site menu

Bölüm katagorileri

Makalelerimin [5]

Yazilarim [0]

Yazarlarimiz [0]

Anket

Istatistik

Toplam çevrimiçi : 1

Ziyaretci: 1

Kullanici: 0

Üyelik Girişi

BAŞHÜYÜK TORUM SİTESİ

TURİZM

SINEMA

NEREDEN

flag counter

ET KALAY PİŞİRİLEDİ

Anasayfa » Makaleler » Makalelerimin

Karaçay-Balkar Türkçesi Sayfa: 3

Hasan Appa Aslında Rus [Kiril] alfabesi 1938 yılından önce hatta 1917 Bolşevik ihtilalinden çok daha önce Karaçay-Balkar Türkleri tarafından bilinmekteydi. 1827 yılında Balkarların ve 1828 yılında da Karaçaylıların, Rus Çarlığı hakimiyetine girmesinden sonra Ruslar hemen kültür asimilasyonu çalışmalarına başlamışlar, [s. 149] Karaçay ve Balkar köylerinde son hızla Rus okullarını açmışlardır. 1917 Bolşevik ihtilalinden önce Karaçay’ın 16 köyünde de Rus okulları açılmış ve öğretime başlamış durumdaydı Karaçay’daki ilk Rus okulu 1878 yılında Uçkulan köyünde açılmıştır. Bu okulun ve dolayısıyla da bütün Karaçay’ın ilk Rus öğretmeni olan Mois Aleynikov’un Karaçaylılardan birçok tarihi ve folklor malzeme toplayarak yazdığı makaleleri vardır. Kartcurt köyündeki Rus okulunun öğretmeni Nikolay Kiriçenko ise köyün ileri gelenlerinden olan Abdulkerim Hubiy’in yardımıyla 1897 yılında ilk "Rus-Karaçay Sözlüğü”nü hazırlamıştır. Ancak bu sözlük imkansızlıktan dolayı basılamamıştır. Fakat bu eser orijinal haliyle halen muhafaza edilmektedir. Karaçaylı aydın kimseler, Karaçay’daki Rus okullarında Rusça eğitimin yanında bir de ana dilde de eğitim yapılması gerektiğini kavramışlar ve bu yönde birtakım çalışmalar yapmaya başlamışlardı. İlk olarak, Abdulkerim Hubiy’in oğlu İmmolat Hubiy, KBT için bir Rus [Kiril] alfabesi hazırlamıştır. Fakat, Karaçay’daki Rusça eğitim veren okullarda ana dilde eğitime izin verilmeyince bu alfabenin bir kullanım alanı olmamış, dolayısıyla da bu dönemde Rus [Kiril] harflerine dayalı bir alfabeyle Karaçay-Malkar Türkçesinde herhangi bir yazılı eser ortaya konulamamıştır [14]. 1938 yılında Rus [Kiril] alfabesi esaslı KBT alfabesine geçilmiştir. Fakat çeşitli tarihlerde bu alfabe üzerinde birtakım harf değişiklikleri yapılmıştır. 1961 yılında Umar B. Aliy, A.Ü. Bozi, A.H. Sotta, M. Akbay, H.V. Bayramkul ve H.İ. Süyünç tarafından oluşturulan bir komisyon aşağıdaki şekilde Rus harflerine dayalı 40 harften müteşekkil bir KBT alfabesi hazırlamışlardır [15]. 1965 yılında ve daha sonraki tarihlerde yukarıdaki alfabe üzerinde yine birtakım harf değişiklikleri yapılmış ve son olarak aşağıda gösterilen Rus [Kiril] esaslı KBT alfabesinde karar kılınmıştır. Rus [Kiril] alfabesi esaslı KBT alfabesine 1937-38 yıllarında geçilmiştir. Halen de bu alfabe kullanılmaktadır. [s. 150] Ses ve Alfabe BilgisiRus [Kiril] esaslı KBT alfabesinde bir sertleştirme [ъ] bir de inceltme [ь] işareti olmak üzere toplam 38 harf vardır. Karaçay-Balkar Türkçesinde sekiz tane ünlü [ a, e, ı, i, o, ö, u, ü ] ve yirmi yedi tane ünsüz [ b, c, ç, d, j, f, g, ġ, h¹, h², h³, k, q, m, n, ñ, p, r, s, ş, t, ts, w, v, y, z, ż ] olmak üzere toplam 35 tane ses vardır. Ünlü Sesler 1. KBT’deki a sesi, arka damakta geniş-düz ve açık telaffuz edilir. Türkiye Türkçesindeki [bundan sonra kısaca TT] a sesiyle aynıdır. KBT’deki a sesinin Karaçay-Balkar Türkçesi Kiril Alfabesi’ndeki [bundan sonra kısaca KBTKA] karşılığı a harfidir. Sözgelimi: aламат~alamat [muhteşem], vs. Bunun dışında KBT’de ā [uzun a] sesi de yoktur. Hatta yabancı dillerden girmiş bazı sözlerdeki ā sesi, KBT’de a sesine dönüşmektedir. Sözgelimi: alam<âlem, alim<âlim, vs. 2. KBT’deki e sesi, ön damakta, geniş-düz ve açık olarak telaffuz edilir. TT’deki e sesiyle aynıdır. KBTKA’daki karşılığı e ve э harfleridir. Rus yazı dilinde söz başındaki e harfi ye şeklinde, э harfi ise e şeklinde telaffuz edilir. KBTKA’da ise her iki harf de e şeklinde telaffuz edilir. Karışıklığa meydan vermemek için söz başında daima э harfi kullanılır. Bunun dışındaki söz içerisinde daima e harfi kullanılır fakat yine e sesiyle telaffuz edilir. Zaten KBT’de söz başında ye veya y sesi de yoktur. Sözgelimi: эмеген~emegen [dev, yaratık], эгиз~egiz [ikiz], vs. Bunun dışında KBT’de è [açık e] ve é [kapalı e]sesleri de yoktur. 3. KBT’deki ı sesi, arka damakta, dar-düz ve orta açıklıkta telaffuz edilir. TT’deki ı sesiyle aynıdır. KBTKA’daki karşılığı ы harfidir. Sözgelimi: ындыр~ındır [harman]. 4. KBT’deki i sesi, arka damakta, dar-düz ve orta açıklıkta telaffuz edilir. TT’deki i sesiyle aynıdır. KBTKA’daki karşılığı и harfidir. Sözgelimi: илкич~ilkiç [sırık]. 5. KBT’deki o sesi, arka damakta, yuvarlak ve orta açıklıkta telaffuz edilir. TT’deki o sesiyle aynıdır. KBTKA’daki karşılığı o harfidir. Sözgelimi: oноў~onow [fikir, karar]. 6. KBT’deki ö sesi, ön damakta, yuvarlak ve orta açıklıkta telaffuz edilir. TT’deki ö sesiyle aynıdır. KBTKA’daki karşılığı ë harfidir. Sözgelimi: ётгюр~ötgür [cesur, gururlu]. 7. KBT’deki u sesi, arka damakta, dar-yuvarlak ve orta açıklıkta telaffuz edilir. TT’deki u sesiyle aynıdır. KBTKA’daki karşılığı у harfidir. Sözgelimi: Sözgelimi: уллу~ullu [büyük, yüce]. [s. 151] 8. KBT’deki ü sesi, ön damakta, dar-yuvarlak ve orta açıklıkta telaffuz edilir. TT’deki ü sesiyle aynıdır. KBTKA’daki karşılığı ю harfidir. Sözgelimi: Sözgelimi: юлюш~ülüş [pay]. Ünsüz Sesler 1. Çift dudak ünsüzleri [ b, m, p, w ]: KBT’deki b, m, p çift dudak ünsüzlerinin telaffuzu, TT’deki b, m, p sesleriyle aynıdır. KBTKA’daki karşılıkları б, м, п harfleridir. Sözgelimi: бабуш~babuş [ördek], маммат~mammat [imece], палапан~palapan [pehlivan, dev]. Karaçay-Bashan-Çegem-Holam-Bızıngı ağızlarındaki b ve p sesleri Çerek ağzında sızıcı f sesine dönüşür. Sözgelimi: köb>köf [çok], tulpar>tulfar [yiğit], vs. Fakat, b~p>f ses değişimi kesin bir kural değildir. KBT’de bir de w sesi vardır. KBTKA’daki karşılığı ў harfidir. Sözgelimi: таў~taw [dağ], vs. Eski Türkçe’deki ġ sesiyle biten sözler KBT’de w sesine dönüşmüştür. Sözgelimi: taġ>taw [dağ], yaġ>caw [yağ], saġ>saw [sağ], vs. Bugünkü resmi KBTKA’da ў [w] harfi olmasına rağmen, günümüz KBT matbuatında w sesi у [u] harfiyle gösterilmekte ise de, KBT’deki w sesi, u veya û [uzun u] sesi değildir. 1938-60 yılları arasındaki matbuatta bu w sesi ў [w] harfiyle gösterilirken daha sonraları у [u] harfiyle gösterilir olmuştur. Fakat bu durum teknik sebeplerden kaynaklanmaktadır. 2. Diş-dudak ünsüzleri [ v, f ]: KBT’deki v, f diş-dudak ünsüzlerinin telaffuzu, TT’deki v, f sesleriyle aynıdır. KBTKA’daki karşılıkları в ve ф harfleridir. Sözgelimi: врач~vraç [doktor], фитна~fitna [fitne], vs. Fakat bu seslerin her ikisi de asli olarak KBT’de yoktur. KBT’deki v sesinin olduğu sözler genellikle Rusça kaynaklıdır. Hata içerisinde v sesinin olduğu bazı Rusça kaynaklı sözler, KBT’nin ses yapısına uyum sağlayarak w sesine dönüşmüştür. Sözgelimi: samawarKBT’de asli olarak f sesi olmamakla birlikte; Rusça, Arapça, Farsça vs. yabancı dillerden girmiş bazı sözlerdeki f sesi, hem konuşma dilinde, hem de yazı dilinde kullanılmaktadır. Sözgelimi: fayton [fayton], fikir [fikir], vs. Fakat, genellikle Arapça ve Farsça kaynaklı sözlerdeki f sesi, Karaçay-Bashan-Çegem-Holam-Bızıngı ağızlarında p sesine dönüşür. Sözgelimi: fayton>payton, fikir>pikir, vs. Öte yandan, yabancı dillerden girmiş bazı sözlerdeki f sesi Çerek ağzında aynen korunur. Ayrıca, Karaçay-Bashan-Çegem-Holam-Bızıngı ağızlarındaki b ve p sesleri Çerek ağzında f sesine dönüşür [bkz. Çift dudak ünsüzleri]. Fakat, b-p>f dönüşümü konuşma dilinde [Çerek ağzında] kullanılmakla birlikte KBT yazı dilinde kullanılmaz.
1 2 3 4 5 Katagori: Makalelerimin \| Ekliyen: bagalikaracayli (2010-01-23)
Göster: 1252 \| Izlenme orani: 0.0/0