| Site menu |
|
 |
| Bölüm katagorileri |
|
|
| Anket |
|
|
| Istatistik |
Toplam çevrimiçi : 1 Ziyaretci: 1 Kullanici: 0 |
|
| Üyelik Girişi |
|
|
|
Karaçay-Balkar Türkçesi Sayfa: 2
Navruz OrusbiyKBT
için Arap alfabesi üzerine ilk ciddi ve ilmî çalışmaları yapanlar
Karaçaylı İsmail Akbay ve Balkarlı İsmail Abay’dır. 1920 yılında İ.
Akbay ve İ. Abay’ın birlikte hazırladıkları Arap harfli KBT alfabesinde
31 harf bulunmaktadır [8].
İsmail Abay
1920 yılında İsmail Akbay ve İsmail Abay’ın hazırladıkları alfabe 1923 yılında İ. Akbay’ın yeniden düzenleyerek hazırladığı Arap harfli KBT alfabesinde ise 33 harf bulunmaktadır [9].
İsmail Akbay’ın 1923 yılında hazırladığı alfabe Fakat,
Arap yazısı ve Karaçay-Balkar Türkçesiyle bu eserlerin yayımlandığı
yıllarda, Karaçay-Balkar Türklerinin gerçek anlamda bir yazılı
edebiyata sahip olduğunu söylemek pek mümkün değildir. Çünkü bu dönemde
medrese tahsili görmüş birkaç kişi dışında, halkın tamamına yakını,
yazılı edebiyat bir tarafa, okuma-yazma dahi bilmiyordu.
Arap
yazısına dayalı, Karaçay-Balkar Türklerinin yazılı edebiyatı ancak
1920’li yılların ortalarında başlamıştır. 1922 yılında Battal-Paşa
[bugünkü Çerkessk] şehrinde Rusça yayımlanmaya başlayan "Gorskaya
Bednota” [Yoksul Dağlılar] gazetesinin bir sayfası Karaçay Türklerine
ayrılmış ve bu sayfada Arap yazısı ve Karaçay-Balkar Türkçesiyle
şiirler, makaleler ve haberler yayımlanmaya başlanmıştır. Bunu müteakip
19 Ekim 1924 yılında tamamı KBT ve Arap yazısıyla "Tawlu Caşaw” [Dağlı
Hayat] adlı ilk Karaçay gazetesinin yayım hayatına başlaması, aynı
zamanda, gerçek anlamda Karaçay-Balkar yazılı edebiyatının
başlangıcıdır. 1928 yılında "Tawlu Carlıla” [Dağlı Fakirler] adını
alacak olan bu gazete, Karaçay-Balkar yazılı edebiyatının teşekkülü ve
gelişiminde en büyük rolü oynamıştır.
"Tawlu Caşaw” [Dağlı Hayat] Gazetesi
"Qızıl Qaraçay” [Kızıl Karaçay] Gazetesi Aynı [s. 146]
dönemde, 1924 yılında Arap yazısı ve Karaçay-Balkar Türkçesiyle
Moskova’da basılan Karaçaylı şair İssa Karaköt’ün [1900-1924] "Caññı
Şigirle” [Yeni Şiirler] adlı kitabı, modern Karaçay-Balkar şiirinin ilk
eseri sayılmaktadır.
İssa Karaköt ve "Caññı Şigirle” [Yeni Şiirler] adlı kitabı 1926
yılında "Tawlu Caşav” gazetesi ve diğer bütün matbuatın Latin
alfabesine geçmesiyle Karaçay-Malkar yazılı edebiyatının gelişimi daha
da hızlanmıştır [10]. KBT için ilk latin alfabesi çalışmalarını
yapan Karaçaylı ressam ve şair İslam Kırımşavhal’dır [1864-1910]. İ.
Kırımşavhal 1908-1910 yıllarında KBT için bir Latin alfabesi
hazırlamıştır. Fakat bu alfabenin uygulama alanı olmamıştır. Çünkü,
1900’lü yılların başlarında Rusya ve Kafkasya ülkelerinde Latin
alfabesiyle faaliyet gösteren bir matbaa yoktu. Bu yüzden 1900’lü
yılların başlarında KBT ve Latin harfleriyle basılmış herhangi bir
kitap yoktur [11]. KBT için Latin alfabesi üzerinde asıl ciddi
ve ilmî çalışmaları 1920’li yıllarda Umar C. Aliy ve Magomet Eney
yapmışlardır. Karaçaylıların "Sultan Galiyev”i sayılan ve bilahare V.
Lenin’le de yakın temas halinde olan Umar C. Aliy’in [1895-1938] 1924
yılında yayımlanan "Caññı Karaçay-Malkar Elible” [Yeni Karaçay-Malkar
Elifleri~Harfleri] ve Magomet Eney’in aynı yıl yayımlanan "Malkar
Alifbi” [Balkar Elifbesi~Alfabesi] adlı kitapları KBT ve Latin
yazısıyla yayımlanmış ilk matbu eserlerdir [12]. Bilahare; İsmail
Akbay’ın genişleterek tekrar yayımladığı "Ana Tili” [Ana Dili,
Batalpaşinsk-1924] ve "Orus Tilden Karaçay Tilge Tılmaç Kitabı”
[Rusça-Karaçayca Sözlük, Batalpaşinsk-1926], Ashat Bici’nin [1900-1957]
"Bilim” [1926], Azret Örten’in [1908-1937] "Caññı Cırla” [Yeni
Şarkılar-1927] ve [s. 147]
|
| Katagori: Makalelerimin | Ekliyen: bagalikaracayli (2010-01-23)
|
| Göster: 1264
| Izlenme orani: 0.0/0 |
Sadece kayitli kullanicilar yorum ekliyebilir [ Kayit Ol | Giriş ] |
| Arama |
|
|
|
|
